Santiago! Santiago!

Ik herlas vorige week dit boek en schreef een nieuwe recensie. De tweede lezing beviel me nog beter dan de eerste!


“Apocalyps en surrealisme gaan hier mooi samen, zelden werd morbide schoonheid treffender in beeld gebracht.” (uit hoofdstuk 4, ‘Antwerpen’)

In 21 korte hoofdstukken verhaalt deze novelle van Frank Roger over een gevaarlijke tocht vol bizarre wendingen. Fred Hemmes geeft goed de sfeer van het verhaal weer in enkele markante tekeningen doorheen het boek. De novelle is als een logboek opgevat en beschrijft etappe per etappe de reis.

Een zootje ongeregeld verlaat een Amsterdam in verval op weg naar (onzekere) hoop en verlossing in het verre Santiago de Compostela. Hoewel een gelijke onder de pelgrims is dichter Jarred Duval hun natuurlijke leider. Door zijn ogen zien we de bewogen reis. Dit boek leest als een hypnotiserende road trip. Bij momenten is het verhaal erg filmisch.

De pelgrims zijn minder vroom dan je zou verwachten. Ze schrikken onderweg niet terug voor een misdaad meer of minder. Maar de maatschappij - voor zover men daarvan nog kan gewagen - is tot een bitter ‘dog eat dog’ gebeuren verworden. Even vaak worden de pelgrims in de zak gezet door anderen. Frank Roger beschrijft alle snode daden met een heerlijk gevoel voor humor.

Hoewel er onderweg veel gebeurt, slaapt Jarreds muze doorheen de tocht. In plaats van poëzie krijgen we het wedervaren van kleurrijke figuren zoals de vechtjassen Helltonjohn, Braddick, Gruntella en Scimitara voorgeschoteld. Het aantal pelgrims wisselt stevig gedurende de reis. Voor elke ontbering is er later ook een meevaller. Een van de vroege hoogtepunten in dit boek is de verovering van een trein en het bacchanaal dat daarop volgt.

De beschrijvingen zijn dikwijls om duimen en vingers bij af te likken. De opmerkelijke combinatie van architectonisch verval en menselijke levendigheid in de luchthaven Charles de Gaulle is hiervan een treffend voorbeeld.

Langs dreigende wouden, vraatzuchtige insecten en aanbidders van heilige auto’s gaat de barre tocht voort. Het is interessant om zien hoe dorpsgemeenschappen zich in het boek organiseren. Sommige vertrouwen op ruilhandel, andere draaien op een industrie in onverwachte reisvoorzieningen. Nog andere gemeenschappen zijn ronduit bloeddorstig. In de novelle komt, niet verwonderlijk gezien de plot, ook religie op verschillende manieren aan bod. Beklijvend is bijvoorbeeld de verering van een etterende messiasfiguur.

Deze novelle slaagt er grandioos in avontuur aan humor te koppelen, en dat in een setting van teloorgang van technologie en traditionele waarden. Het boek leest als een trein. Een heuse aanrader!

Wat een heerlijk verhaal! Deze humoristische road movie in boekvorm voert de lezer in het spoor van een bende moderne geuzen langs allerlei apocalyptische taferelen. De stijl is op en top Rogeriaans - een heldere taal gecombineerd met een fijn gevoel voor humor en veel zin voor vertelkunst. Een aanrader!

DE ILLUSIE VAN HET VERNIS
Frank Roger schreef eerder al serieuze dystopieën , zoals een novelle waarin een wetshandhaver niet instemt met het steeds repressiever bewind dat hij dient maar ook nooit de tijd gekomen vindt om zich te verzetten. Maar in andere werken wil de Vlaming zich van zijn satirische kant laten zien, zoals in de novelle Santiago! Santiago! , die onlangs door de Stichting Fantastische Vertellingen werd uitgegeven. Ook satire heeft echter zijn serieuze kant.
Door Max Moragie
Santiago! Santiago! Is gesitueerd in een post-apocalyptisch Europa. De beschaving is ten prooi gevallen aan een ramp, of zelfs aan verschillende. De temperatuur is tot tropische hoogten gestegen, de vegetatie is gemuteerd en reusachtige insecten bevolken het luchtruim. De mensheid is teruggeworpen op zichzelf. Kleinere en grotere gemeenschappen overleven in wat er van de grote steden rest. De beschaving is gereduceerd tot het niveau van de tijd van Clovis en Bonifatius: als iemand iets doet wat je niet bevalt hak je hem of haar de kop af. Maar zouden we onszelf als moderne barbaren omschrijven als we in zo’n wereld terecht zouden komen? Uiteraard niet. De beschaving mag een laagje vernis blijken, de illusie van het vernis wordt op alle mogelijke manieren in stand gehouden. Daarover gaat dit boekje.
Barbaar onder barbaren
Jarred Duval beschouwt zichzelf als dichter, maar zijn poëtisch talent wordt niet genoeg naar waarde geschat in Amsterdam. Daarom verzamelt hij een aantal mede-kunstenaars om zich heen en vertrekt met hen op pelgrimstocht naar Santiago de Compostella in Spanje. Of het christelijke pelgrimsoord nog bestaat weet hij niet, maar, zoals het modieus luidt, de reis is belangrijker dan de bestemming. Samen met enkele zwaardkunstenaars vormt hij de kern van een steeds wisselend gezelschap dat te voet naar Utrecht, Antwerpen, Gent, Rijssel, Parijs en uiteindelijk Santiago trekt. ‘Santiago!’ is hun hartekreet maar al snel blijkt het een strijdkreet. Duval en zijn makkers hebben meer weg van struikrovers dan van pelgrims. Niet iedereen deelt die visie: “Als we dorpelingen overtuigen afstand te doen van het wereldse uit respect voor de pelgrims, spraken de afvalligen van diefstal. Als schorriemorrie dichter bij God werd gebracht hadden zij het over moord. En waar genetisch materiaal werd geschonken om de kleine gemeenschap voor inteelt te behoeden, beschuldigden zij ons van verkrachting.” Die verhullende en verheven toon is kenmerkend voor de verteltrant van Duval, de ik-figuur die de kroniek van de pelgrimstocht optekent. Hij wil geen barbaar onder barbaren zijn, maar zijn zogezegd poëtische woordkeus is misplaatst. Zijn daden spreken een andere taal.
De Eiffeltoren als totempaal
De half en geheel verwilderde mensen die ze op hun tocht tegenkomen zijn overigens net zo godsvruchtig als zijzelf. Sommigen aanbidden autowrakken, andere een voormalige hogesnelheidstrein. De relicten van de voorbije hoogtechnologische beschaving roepen echo’s op van een betere tijd en verwekken ontzag. De mode van de laat twintigste eeuw – tatoeages en piercings – is geëvolueerd tot uiterlijke tekenen van werkelijke macht. Een prins Albert door een penis is voorbehouden aan een hoofdman. De Eiffeltoren is de totempaal geworden die hij onbewust altijd al was.
Een gevaar op zichzelf
Toch is Santiago! Santiago! meer een zedenschets dan een post apocalyptisch verhaal. Jarred en zijn gezelschap doen denken aan de deelnemers aan de eerste kruistocht. Officieel verenigden christelijke burgers uit alle delen van het Avondland zich om het Heilig Land van de goddelozen te bevrijden, in werkelijkheid trok een troep van vele duizenden ontwortelden van Vlaanderen door Duitsland naar Constantinopel. Onderweg plunderden, verkrachtten en moordden ze naar hartenlust. Complete joodse gemeenschappen werden over de kling gejaagd (joden waren in hun ogen immers net zo heidens als moslims) en toen de meute voor de poorten van Constantinopel stond wist de Byzantijnse keizer niet wat hij met deze bende moest aanvangen. Ze vormde evenzeer een gevaar voor zijn eigen bevolking als voor zijn vijanden in Palestina. In de loop van duizenden kilometers waren ze elk spoor van beschaving kwijtgeraakt. Paus Urbanus had hem een vergiftigd geschenk op zijn dak gestuurd toen hij tot deze eerste kruistocht opriep. Van je religieuze concurrenten moest je het maar hebben, want uiteindelijk had de paus natuurlijk net zo’n hekel aan zijn orthodoxe tegenvoeters als aan de islamieten. In een dorpje onder Reims staat nog altijd een reusachtig standbeeld van deze paus. Misschien had Roger dit een rol kunnen laten spelen in zijn verhaal. Het was passend geweest.
Frank Roger wil ons eerst en vooral vermaken met deze novelle, en dat lukt hem uitstekend, maar onder het vertier ligt de waarschuwing: de mens is een apocalyps op zichzelf. Uiterlijke rampen, of het nu een nucleaire, een klimatologische of een combinatie van beide is, zijn slechts de trigger tot de humane apocalyps. Godsdienst fungeert als schaamlap voor geweld, poëzie voor hoogmoed. Als we lachen grijnst reeds onze onderliggende schedel.
(De bovenstaande tekst is met toestemming overgenomen uit Fantastische Vertellingen nr. 44, welk tijdschrift verscheen in december 2017)

Een bizarre pelgrimstocht.

In een apocalyptische wereld vertrekt een groep mensen op pelgrimage van Amsterdam naar Santiago de Compostella. Onderweg moeten ze zich staande houden in een vijandige en dodelijke wereld.

Dit boek is geschreven in de bekende stijl van Frank Roger, vol droge humor en beschrijvingen van bizarre plaatsen en gebeurtenissen. Hij weet je mee te trekken op deze pelgrimstocht, maar schuwt niet een parallel naar onze wereld te trekken. Het verhaal is vrij vluchtig, omdat het de tijd niet neemt om langer bij gebeurtenissen of plaatsen te blijven hangen, waardoor dit boek meer een schets is van karakters , omstandigheden en plaatsen.

Het boek is een lekker tussendoortje geworden. Als je eens wilt kennismaken met de schrijfstijl van Frank is dit boek een aanrader. Ook als je houdt van een wereld vol fantastische plaatsen en vreemde personages.

7+ Ik kende de korte verhalen van Frank Roger al uit eerdere edities van het jaarboek Ganymedes. Hij staat daar al in sinds nummer 2 uit 1977, en mag dus worden gezien als een oude rot in het fantastische genre. Zijn dystopische verhaal uit Ganymedes 13 staat me nog steeds helder voor ogen vanwege de sfeer en het onthutsende einde. Roger schrijft ontegenzeggelijk erg goed, met veel gevoel voor de Nederlandse taal, en hieraan koppelt hij een eigen, licht absurdistische, vaak wat ontluisterende of cynische blik op de toekomst. Ook dit boek biedt geen optimistische toekomstverwachtingen, maar vertelt over een wereld waar degenen die willen ontsnappen aan hun omstandigheden dezelfde omstandigheden veroorzaken voor andere mensen (stelen, doden en verkrachten wordt makkelijk goedgepraat als het hun heilige doel dient) en uiteindelijk blijkt hun reisdoel ook niet wat ze verwachtten, maar niet getreurd, ze gaan gewoon door met wat ze al deden! Geschreven als een reisverslag van een van de pelgrims is dit een wat afstandelijk relaas, meer puntsgewijs opgeschreven dan als een spannend verhaal, maar dit maakt juist de ironische afstand mogelijk. Een ouderwetse queeste door een totaal veranderd Europa, waarin auto's worden aanbeden als goden en gemuteerde planten en insecten het uitgestorven landschap vullen. Een aanrader voor een ontspannen uur of twee lezen tussendoor en een mooie kennismaking met deze gelauwerde schrijver. En een sympathiek project van Fantastische Vertellingen om zo'n verhaal dat toch wel 'anders' is dan andere boeken, toch een plek te willen geven!