jaarboek Ganymedes-13

Er is maar een woord voor: fantastisch, deze eerste editie van de Ganymedes nieuwe stijl uit 2013. De beste van de vier Ganymedesbundels die sindsdien zijn verschenen (al moet ik zeggen dat met de laatste de kwaliteit volgens mij weer op dit niveau begint te komen). Ik was aangenaam verrast door de kwaliteit van de opgenomen vertellingen. Ook al was het 'stomende punk' verhaal niet helemaal mijn ding, en het verhaal van Oxana Langbeen was een beetje -wat is het woord? Experimenteel? Fladderend?- in het 'omgekeerde' taalgebruik voor mijn smaak, er waren zeker geen missers onder, niks dat de kwaliteit naar beneden trok. Oke, ik had niet veel met de verhalen van Reinold Widemann, die ik al snel weer vergeten was, en ook het verhaal van Thomas Olde Heuvelt deed me niet zo veel, het had wat te veel ironische afstand voor een verhaal dat zich ook al in een andere cultuur afspeelt, maar het is duidelijk dat hij een begenadigd auteur is. Ik was verbaasd door het aandeel SF-verhalen, en de diversiteit ervan. In latere Ganymedesbundels wordt SF een ondergeschoven kindje, en neemt het magisch realisme de bovenhand, maar hier viel volgens mij meer dan de helft van de verhalen in het SF genre. Van een detective op een planeet waar een buitenaards wezen ervan wordt verdacht een mens vermoord te hebben, tot een droomachtig verhaal waarin mensen steeds een nieuwe taak toegewezen krijgen, maar waar een heel ander verhaal achter blijkt te zitten. Het verhaal van Django Matthijsen en Anaid Haen had een leuk uitgangspunt, maar was thematisch niet diep. Een van de eerste verhalen -van Mike Jansen- was kwalitatief heel sterke hard SF, met veel interessante speculatie. Martijn Lindeboom voorziet in een actie SF hybride in de nabije toekomst, gaaf opgebouwd, met een leuke twist op buitendimensionale entiteiten. Frank Roger schreef een van de meest verontrustende dystopieen die ik ken (met een kil, donker einde). Er waren verder mooie historische verhalen, waaronder een heel sterke combinatie van Arthuristiek en zombies, die donker, grimmig en spannend was. Dit is een bundel die ik zeker op korte termijn zal gaan herlezen, en een aanrader voor wie iets heeft met het fantastische genre of met SF.

Begin vorig jaar bestelde ik bij jou de Ganymedes 13 en 14 bundels en ik was zeer onder de indruk. Deze bundels hebben mij mede gemotiveerd om Nederlandstalige SF te gaan en durven schrijven. Een oprecht dank je wel dat jij / jullie je zo hard inzetten om deze bundels (en de FV en andere zaken) samen te stellen.

Met dit dertiende deel wordt de serie van de Ganymedes-jaarboeken na vele jaren hervat. Delen van deze reeks verschenen in de jaren 1979-1989 jaarlijks bij uitgeverij Bruna. Paul van Leeuwenkamp en Remco Meisner stelden dit deel samen. Bouke Balder, Ingrid Heit, Mike Jansen en vele anderen leverden bijdragen. In de korte verhalen speelt het sciencefictionelement een belangrijke rol; een genre dat de laatste jaren enigszins op de achtergrond is geraakt. Fantasy is ook aanwezig, maar op een wat andere manier dan bij dit type verhalen gebruikelijk is. Niet alle verhalen hebben dezelfde kwaliteit en originaliteit. Ook in de lengte van de verhalen zit veel variatie. Het beste verhaal is ongetwijfeld \"De harmonie hersteld\" van Frank Roger. Naast de verhalen zijn ook gedichten in deze bundel opgenomen. De zwart-wittekeningen passen heel goed bij de sfeer van het boek. Aan het einde van de uitgave treft de lezer de biografieën van de contribuanten aan. Het boek is bestemd voor de wat meer geavanceerde lezers van de hierboven genoemde genres, maar kan ook voor anderen interessant zijn.

Ganymedes 13 is een bundel met genreverhalen die worden aangeprezen als ‘staalkaart’ van de Nederlandse fantasy literatuur. Dat predicaat maakt de bundel zonder meer waar: het was voor mij een (hernieuwde) kennismaking met een gemengd boeket aan auteurs, in alle gradaties van (on)bekendheid. Vanzelfsprekend zitten er dan ook verhalen tussen die me minder aanspreken, maar over de hele linie kan ik zeggen: goed geschreven en met plezier gelezen.

Hieronder een handvol aantekeningen bij de verhalen (met slechts kleine verklappingen);

- Openingsverhaal van Jan J.B. Kuipers. Lekker Caribisch piratensfeertje, mooie cirkelplot. Naar mijn smaak een beetje rommelig in z’n dialogen.
- Wie is… een kunstwerk van Ingrid Heit. Het zal prachtig zijn, maar op dit formaat in zwart-wit kan ik er eigenlijk niet veel zinnigs over zeggen. Ik zou bij een volgende bundel alleen kunst plaatsen die is gemaakt voor het formaat en de drukwijze.
- Ballade van een Poltergeist en (verderop in de bundel) Een nieuwe wereld, poëzie van Vincent van der Linde. De bundel is een eerbetoon aan hem en alleen al daarom verdient zijn poëzie hier een plek.
- Veranderman van Mike Jansen; een prima cyberpunkverhaal. Ik heb zelf niet zoveel met cyberpunk, maar het riep nostalgische gevoelens bij me op over de tijd dat ik Shadowrun speelde. Ik miste een sterk eigen geluid, maar de liefhebber van het genre zal wellicht de naadloze puurheid waarderen. Oh ja, en op pagina 40, regel 24 begint een zin niet met een hoofdletter. (Grapje voor insiders).
- In totaal drie fragmenten van Tais Teng, verspreid over de bundel. Ze komen uit een op stapel staande bundel surrealistische Russische sprookjes. Ik lees t.z.t. die bundel wel. Dit was te fragmentarisch om me echt te boeien.
- Reinold Widemann is opgenomen met twee verhalen, De etalagepop en De nieuwe hulp. De etalagepop vond ik erg ‘onaf’. Potsierlijk taalgebruik en een niet bijster originele plot. Tot mijn verbazing schrijft hij met ‘De nieuwe hulp’ een van de betere verhalen van de bundel. Gezien zijn staat van dienst (biografie achterin) moet de De etalagepop een toevalsmisser zijn. Ik zeg: leest allen Reinold Widemann.
- Spreken in tongen van Jos Lexmond is een detective-noir verhaal in een space-opera-achtige setting. De overdaad aan eigen scifi termen vermoeide me een beetje. Niettemin smakelijk, met een prima plot.
- De oogtransplantatie, fotokunst van Frank Roger. Tja. Deze prent is waarschijnlijk via een time-warp niet in Ganymedes 1, maar in Ganymedes 13 terechtgekomen.
- 1000 tranen van de riviergod. Dit is prachtig. Misschien wel het meest zorgvuldig geschreven verhaal van de bundel. De oosterse snit zet me wel een beetje op afstand; ik wordt niet echt het verhaal ingezogen, maar blijf in de verte met open mond toekijken. Dat wordt in de loopt van het verhaal niet beter. Ik geniet van de stilistische pracht, maar voel weinig drang tot doorlezen.
- Tijdrovers slaan toe in januari! Illustratie van Frank Roger. Hmmm. Wel leuk, maar eigenlijk niet leuk genoeg.
- De foefbom door Boukje Balder. Geweldig. Een perfect verhaal. Met dit soort verhalen win je bijvoorbeeld de Paul Harland Prijs. Ik had nog niet eerder een verhaal van Boukje Balder gelezen, maar ik ben op slag fan. Had ik al gezegd dat ik het geweldig vond? Alleen dit verhaal maakt de hele bunder al de moeite waard om in huis te halen. Dus.
- De Nederlandse tijdreiziger. Prachtillustratie van Bauke Muntz.
- De perversies van kapitein Janus. Een verhaal van Jaap Boekestein, met de ronkende ondertitel ‘Een stomende punk vertelling’. Heerlijke lichtvoetige erotica van oerhollandse stoompunk bodem. Jaap, graag een hele bundel van dit spul.
- De leraar van Remco Meisner. Dit is het vervreemdend soort fantastiek dat de lezer laat zwemmen. Het deed me even denken aan de sketchjes van Monty Python, vooral in de zin dat zodra de eerste grap er vanaf is ik me begon af te vragen ‘waar gáát dit over’. Dan blijkt Meisner echter precies te weten waar hij mee bezig is en laat hij je als lezer keurig met twee benen op de grond achter. Knap gedaan. Mooi verhaal.
- Paul van Leeuwenkamp, De nachtmerrie voorbij. Het kon me niet echt boeien. De wereld en de thematiek spraken me niet zo aan, en dan was het verhaal wat te lang om het van de plot of de pointe te hebben, en wat te kort om de personages echt mooi uit te werken.
- Bestemming van Lucas Vastenhout. Dit verhaal (over het hiernamaals) leunt alleen op de pointe en daarmee vind ik het veel te licht, op het flauwe af.
- Visserslatijn, door Django Mathijsen en Anaïd Haen. Leuk. Erg leuk. Moet ik er heel veel meer van vinden? Ik geloof het niet. Gewoon erg leuk.
- Samhain van Patrick Brannigan. Nomineer ik graag voor de mooiste openingszin. Sfeervol verhaal. Boeiend en met de nodige beklemming geschreven. Aan het eind voelt het als de proloog van een langer werk en wordt het verhaal in Arthuriaanse context geplaatst. Dat had voor mij niet (expliciet) gehoeven. Het verhaal is op zichzelf sterk genoeg en verdient (zelfstandig) een sterker eind.
- Frivool van Oxana Langbeen. Wie? Oxana Langbeen. Ze krijgt in ieder geval de prijs voor het mooiste pseudoniem. Als het een pseudoniem is. Anders heeft ze gewoon een hele mooie naam. De kracht van het verhaal zit hem vooral in haar taalgebruik, zowel de woordkeus als de betoverende syntaxis. Ze is een van de weinige auteurs die alleen al daarmee de ‘sense of wonder’ kan oproepen. Heel knap. Oxana is de Maartje Wortel van de Nederlandse fantastiek.
- Het lot van de oorlogsmisdadiger, door Martijn Lindeboom. In het begin van het verhaal gaat er voor mij iets mis; het speelt in een rechtbank en ik heb net teveel Matloc en Law & Order gekeken. Die rechtbankscènes wringen. Gelukkig is Martijn Lindeboom verder een begenadigd schrijver. De plot komt op gang. De personages komen tot leven (zo lang als het duurt). En dan is het gewoon lekker lezen. Mooi verhaal. Goed einde. Voelt heel verfilmbaar.
- De harmonie hersteld, door Frank Roger. Prachtig schrijnend verhaal. Perfecte wisselwerking tussen de eigenheid van de wereld waar het in speelt en het persoonlijk drama van de hoofdpersoon. Aptum: bravo!
- De inktlezers van Doi Saket, door Thomas Olde Heuvelt. Dit verhaal gaat alle kanten op, gelukkig vooral veel goede. Het begin en eind zijn dramatisch sterk. Daartussenin is het af en toe droogkomisch en kolderiek. De voetnoten zijn onnodig en vermoeiden. En daar tussendoor kabbelt het verhaal vermakelijk verder. Een passend laatste verhaal voor een bonte bundel.

Tot slot worden we getrakteerd op niet al te serieuze biografietjes, van het soort dat het prima doet in het jaarboek van een studentenvereniging. Ik voel me een beetje een droogkloot als ik het zeg, maar van mij mag dat wat serieuzer. Ik bedoel: stel nou dat je echt geïnteresseerd bent in een van de auteurs. Dat zou toch zo maar kunnen? Daar is de bundel goed genoeg voor.
Zie het blog op: http://franknorbertrieter.wordpress.com/2013/10/28/lezersdagboek-gaymedes-13/

Ik heb zeer genoten van de korte verhalen, gedichten en het vrije werk van de tekenaars in "Ganymedes-13". Het was een feestje deze bundel samen met Paul van Leeuwenkamp te mogen samenstellen. Persoonlijk heb ik een lichte voorkeur voor het absurdistische, vrije en enigszins hermetische (voor die deformatie bied ik bij voorbaat mijn excuses aan) en daardoor kon ik onder meer erg genieten van "De foefbom" (Boukje Balder), de verhalen van Reinold Widemann ("De etalagepop" en "De nieuwe hulp") en "De veranderman" (Mike Jansen) of "Frivool" (Oxana Langbeen). Maar ook de echte hard-core bijdragen, zoals die van bijvoorbeeld Jos Lexmond ("Spreken in tongen") en de parodische vertelling van Jaap Boekestein ("De perversies van Kapitein Janus") vind ik zeer aantrekkelijk. Het is natuurlijk niet voor niks dat Paul & ik die verhalen opnamen. Zo'n binnenkomer als "Voorspelling" van Jan J.B. Kuipers staat op eenzame hoogte. Daar spat de schrijfervaring vanaf en daarom is het minstens zo'n genoegen om dit verhaal te lezen als voor de bijdrage "De inktlezers van Doi Saket" van Thomas Olde Heuvelt gold. Dat was ook onze bedoeling toen we ze als eerste respectievelijk uitsmijter besloten te plaatsen. En wat is er mooier dan die schijnbaar authentiek Russisch sprookjes van Tais Teng (maar liefst driemaal in het jaarboek vertegenwoordigd met "De verdere avonturen van Jezus", "Wat het beeld Milena vertelde" en "Ilonka en de koetsier van de heer der tijden"), waaraan hij de hem zo kenmerkende prachtige illustraties heeft geknoopt? En dan doe ik al die anderen onrecht, omdat ik het wat te ver vind voeren om ze hier stuk voor stuk te gaan memoreren. Bovendien ben ik niet objectief. Ik voelde me als een kind in een snoepwinkel. Het ene na het andere werd mij aangeboden en met grote moeite heb ik de schranspartij kunnen beperken tot deze driedubbeldikke bundel. Samen met Paul lukte het om de Ganymedes-positie, die gedurende de afgelopen decennia is opgebouwd, te behouden.
Er ligt al een stapel klaar voor de volgende bundel, die in de zomer van 2014 is voorzien. Want allemachtig, wat lopen er toch een fantasierijke mensen rond in ons taalgebiedje! Daar kan menige wereldnatie nog een punt aan zuigen!
Jammer voor de tekenaars is het formaat. Dat werk van Bauke Muntz ("De Nederlandse tijdreiziger"), Ingrid Heit ("Wie is...?") en Frank Roger ("De oogtransplantatie" en "Tijdreizigers slaan toe in januari") verdienen een veel groter formaat dan een pocketboek. Dat geldt misschien nog sterker voor het prachtige werk van Tais Teng, dat je graag zo groot mogelijk afgedrukt zou willen zien...
Kopen, mensen. Echt HEEL ERG leuk. En bovendien steun je op die manier de Goede Zaak. Wie wil dat nou niet...?

Ik heb de bundel al even mogen inzien (hij is nu binnen luttele weken leverbaar) en ik vind dat de proefdruk er prachtig uitziet. Zo dik als je pols en boordevol hardstikke leuke verhalen (waarvan ik er nog wel een aantal lezen moet, natuurlijk, want ik mocht de proefdruk jammergenoeg niet meenemen...)
Ik sta er zelf ook in met mijn korte verhaal "Frivool" en ik ben apentrots op mijn debuut!!
Oxana